شهرسازی - برنامه ریزی شهری |
بدلیل پاره ای مشکلات که در ماههای اخیر در سایت عابر شهر بوجود آمد و موجب حذف تعدادی پست آن شد آدرس سایت عابر شهر و کلیه مطالب آن به آدرس زیر تغییر یافت لذا از بازدید کنندگان عزیز تقاضا دارم برای بازدید از وبلاگ عابر شهر به آدرس زیر مراجعه نمایید
بازخوانی تاريخچه مديريت شهری در يکی از پرفراز و نشيبترين ادوار تاريخی اين سرزمين، يعنی ماههای ابتدای بعد از انقلاب اسلامی، کمک میکند تا چهره ديگری از مشکلات کنونی تهران را دريابيم، چهرهيی که به عنوان عقبه تاريخی مشکلات امروزی شهروندان اين کلانشهر، مانند ترافيک گريبان همه را گرفته، چنان آلودگی هوا نفسها را تنگ کرده و همچون خطر بزرگ زلزله، جان شهروندان را در بافتهای فرسوده ۳۲۷۰ هکتاری، تهديد میکند. محمد توسلی، از کارشناسان شهری است که در ابتدای انقلاب، عنان مديريت شهر تهران را در دست گرفت. او از اسفندماه سال ۵۷ به جای نيک پی به شهرداری تهران آمد و تا اسفند سال ۵۹ در اين سمت بود. از نگاه اين متخصص حمل و نقل شهری، مهمترين مشکل شهرداری تهران در ابتدای انقلاب، «موقت» بودن دولت و شهرداری بود و بزرگترين سرمايه اين شورا نيز «اعتماد انقلابی مردم» به شهرداری. او در آسيبشناسی شهرداری، اين نهاد را نهادی اقتدارگرا میداند و نسبت به عملکرد ۱۴ ساله اخير شورای شهر تهران، انتقاد دارد. به گفته وی، شورای شهر، تبديل به ماشين امضای شهرداری شده، چون هم تعداد اعضای آن کم است و هم بدنه کارشناسی محکمی برای سنجش لوايح شهرداری و نظارت بر عملکرد مديران شهری را ندارد.نقطه قوت ما اين بود که با افکار عمومی هماهنگ بوديم و مردم از مديريت شهرداری حمايت کامل داشتند. اگر همکاری مردم نبود، هرگز در آن شرايط نمیتوانستيم شهر را حفظ کنيم. در شهر استانبول، شورای شهر ۱۳۰ نفر عضو دارد و در جايگاهی است که میتواند ظرفيت کارشناسی، مديريتی، برنامهريزی، سياستگذاری و نظارت داشته باشد. با پوزش عملا شورای شهر ما، بيشتر ماشين امضا برای مديريت شهر تهران است. آنقدر مديريت شهر تهران گسترده است که اعضای شورای شهر با اين دو جلسه نشست هفتگی توان و فرصت اينکه بتوانند به انتظارات مردم جواب بدهند، ندارند.
کتاب "فرآیندهای توسعه شهری - طرحها و برنامه ها" با تاکید بر طرحها ی توسعه شهر تهران در تابستان 1392 توسط انتشارات آذرخش منتشر و در اختیار علاقه مندان به مباحث شهرسازی قرار گرفت. این کتاب در سه بحش شامل کلیات، مصادیق و محصولات و تجارب برنامه ریزی در ایران و در 9 فصل تنظیم و نگارش شده است. از ویژگیهای منحصر بفرد این کتاب مباحث فصول پایانی آن که در بخش سوم آمده است، می باشد . این بخش ارتباط مباجث نظری (تئوری) و عمل را در تهران مورد بررسی قرار داده است.
برنامه ریزی و طراحی خوب شهری می تواند به افزایش ارزش املاک، کاهش جرم و جنایت، کمک به سلامت عمومی و کاهش مشکلات حمل و نقل منجر شود و تاثیر بسزایی در سرنوشت اجتماعی و اقتصادی آینده شهرها در جهت توسعه پایدار دارد. امروزه توسعه پایدار شهرها، بدون یک برنامه جامع و فراگیر امکان پذیر نمی باشد. طرحهای توسعه شهری، اسناد هدایت و کنترل نحوه ی توسعه شهرها هستند که مدیران شهری را قادر میسازند تا در افق طرح که به طور معمول، نگاهی بلندمدت است، چشماندازی مطلوب از شهر را محقق سازند.
نزدیک به نیم قرن است که شهرهای ما بر مبنای الگوهای وارداتی طرحهای شهری رشد و توسعه یافته اند. یکی از سوالات اساسی آن است که چه پیوندی بین اندیشه و نظریه های برنامه ریزی و یا بعبارتی تئوری وعمل بین طرحهای توسعه شهری که تا کنون برای تهران تهیه شده است، وجود دارد؟ به چه میزان طرحهای توسعه شهری که بیش از پنج دهه است در کشورمان تهیه می شود بر شکل شهرهایمان تاثیر داشته اند و اصولا این طرحها بر مبنای کدامین الگو، نظریه و تئوری های شناخته شده شهرسازی معاصر تهیه شده و آیا نگاهی سیستمی در تهیه و اجرای آنها مد نظر تهیه کنندگان و مجریان بوده یا خیر؟ عوامل تاثیرگذار برای عدم تحقق طرحهای تهیه شده در ایران کدامند؟ این ها موضوعاتی هستند که تلاش شده است در این کتاب بدان پرداخته و مورد مداقه قرار گیرند.
برای اطلاع علاقه مندانی که مایلند برروی موضوع پیاده کار نمایند، لیست مقالات، کتابها و پایان نامه های فارسی مرتبط با موضوع پیاده در این صفحه آمده است که تلاش می شود در آینده همواره بروز شوند. لذا دوستانی که می توانند به این لیست منابعی را اضافه نمایند، لطف کرده و منابع مورد نظر را به آدرس ایمیل من ارسال، تا به این منابع اضافه شوند.
مقالات فارسی:
1- 1-عوامل موثر بر سرزندگي فضاهاي شهري - خلق يك فضاي شهري سرزنده با تكيه بر مفهوم "مركز خريد پياده" ، مريم خستو و نويد سعيدي رضواني، نشريه هويت شهر/ سال چهارم/ شماره 6/ بهارو تابستان 89
2- 2- بازشناخت رويكردهاي نظري به فضاهاي عمومي شهري، خشايار كاشاني جو، نشريه هويت شهر/ سال چهارم/ شماره 6/ بهار و تابستان 89
3- 3- رفتار عابر پياده ، درارتباط با مكان هاي مسكوني و تجاري ، سید مهدی معيني ،1386، مجله هنرهاي زيبا، شماره 32 ،
4- 4-افزایش قابلیت پیاده مداری- گامی بسوی شهری انسانی تر، سید مهدی معینی، 1385، نشریه هنرهای زیبا، 27-5-16
5- 5-تحلیل راهبردی استفاده از فضاهای پیاده محور در طراحی شهری با تاکید بر آلاینده های شهری، محمد رضا بمانیان، فهیمه یاری، سید علی پور حسین، مصطفی شمشیر بند، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، 1391
6- 6-پیاده راه - فضایی شهرُی در خیابان برای تعاملات اجتماعی –مطالعه موردی : خیابان صبا، سیروس الهی، سومین کنفرانس ملی عمران شهری
7- 7-نقد و و تحلیل کالبد پیاده راه به عنوان یک عنصر زنده شهری و شریان زندگی اجتماعی و مدنی در شهر تهران، محمد مهدی محمودی، معاونت پژوهشی دانشگاه تهران، 1382
8- 8-امكان سنجي ارتقاء كيفيت محيط از طريق پياده راه سازي محورهاي شهري - مطالعه موردی: محور خيابان ارم بخش مركزي شهر قم، مجتبي رفيعيان، اسفنديار صديقي و مرضيه پورمحمدي، مطالعات و پژوهشهاي شهري و منطقه اي، سال سوم، شماره يازدهم، زمستان 1390
9- 9-بازشناخت جنبش پیاد ه مد اری در پایداری فضاهای متراکم شهری، محمد جواد فيضي، آزيتا رجبي و یاسمن حسینی، مدیریت شهری، شماره 30 پاییز و زمستان 9
1 10-بررسی و تحلیل مؤلفه های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاد ه راهها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی مطالعه موردی؛ محورهای تربیت و ولیعصر تبریز(1391)، شهاب عباس زاده و سودا تمری، فصلنامه علمی -پژوهشی مطالعات شهری، شماره 4
1 11-پیاده رو، عرصه ای بر تعاملات اجتماعی- مطالعه موردی: خیابان ولی عصر تهران، محمد مهدی محمودی، نامه علوم اجتماعی ، زمستان 1388، 17(37)
12 12- ساماند هی و طراحی حرکت عابر پیاد ه به منظور ارتقاء حیات شهری، یزد چی- ش ، مرد اد 1389 ، نشریه اینترنتی نوسازی، شماره 9، ص 1.
13 13-نگاهی به تجربیات موفق شهرداری تهران در ایجاد پیاده راه های تجاری و گردشگری در بافت فرسوده ، راهبردی برای تسریع نوسازی، وحید یگانه دستگردی، اقتصاد شهر، تابستان 1389
14 14-محور هاي پياده حافظ پايداري مراكز كهن شهري، كمال يوسف پور،1383
15 15-سير تحول نظريه هاي مرتبط با حمل و نقل درون شهري،خشايار كاشاني جو و سيد مجيد مفيدي شميراني، نشريه هويت شهر/ سال سوم/ شماره 4/ بهار و تابستان 88
16 16-ارزيابي و تحليل اثربخشي پل هاي عابر پياده درون شهري، هاشم نيكومرام ، حسين وظيفه دوست و سروش خاني، نشريه هويت شهر/ سال دوم/ شماره 2/ بهار و تابستان 87
17 17-برخوردی روشمند در مديريت حرکت عابرپياده، نمونه موردی منطقه شش، هفت و هشت، اميد ريسمانچيان
18 18-پیاده راه عاملی برای افزایش سرمایه اجتماعی ، محمود شکوهي دولت آبادي و محمد مسعود، نشريه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ايران - شماره ۱، پاييز ۱۳۸، صفحات – 66-۵۵ شماره ۱، پاييز ۱۳۸
19 19- جايگاه سفرهاي پياده در شهرهاي جديد، سيدمحمد مهدي معيني، همايش بين المللي شهرهاي جديد، 1383
20 20-خيابانها مي توانند باعث مرگ شهرها شوند (رهنمودهايي براي طراحي خيابان در شهرهاي جهان سوم)، اپليارد- دونالد ( 1382) ، ترجمه نوين تولايي، فصلنامه آبادي، شماره 39
21 21-لاله زار عرصه تفرج از باغ تا خیابان- شکل گیری خیابان به سبک اروپایی در دوره ناصرالدین شاه، سید محسن حبیبی و زهرا اهری، نشریه هنرهای زیبا، شماره 34، 1387
22 22-اهميت فضاهاى پياده در شهرهاى هزاره- سوم، كاشا ني جو، خشایار، ، 1385، فصلنامه جستارهاى شهرسازى. سال پنجم. شماره 1
23 23-دیدگاهای موجود در توسعه شبکه معابرپیاده، رحمت محمدزاده، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی
24 24-اصفهان شهري براي عابر پياده، فقيه، نسرين. دوره 13، ش 152 (خرداد54)
25 25-مناسب سازي محيط شهري براي عابر پياده، نسيم ايرانمنش، مهندسي مشاورسازواره نو
26 26-عابر پياده در سامان دهي حمل و نقل شهري، ستايش ولي پور جعفر و احمدزاده نادر،
27 27-ساماندهی و طراحی حرکت عابر پیاده به منظور ارتقائ حیات شهری- امامزاده یحیی ، شيوا يزدچي، سازمان نوسازی شهرداری تهران، سال دوم- شماره 9- مرداد ماه 138
28 28-پیامدهای استفاده از تلفن همراه بر عابران پیاده هنگام عبور از عرض خیابان، محمدرضا احدی واحسان کاشی، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک/ سال سوم، شماره 8، بهار 1387
29 29-خیابانهای معاشر پذیر – محل درنگ و ماندن، سید مهدی معینی، ویژه نامه پیاده راه "شهر -زندگی - زیبایی " ، سازمان زیباسازی شهرداری تهران، زمستان 1390
30 30-ارائه طرح جديد خط کشي عابر پياده به منظور افزا يش ايمني وکاهش هز ينه، غلامحسين سلماني زرنق و محمد باقر اسدي،
31 31-مسیر پیاده گردشگری، محسن حبیبی، 1380، نشریه هنرهای زیبا، 9-43-51
32 32-شهرهای پیاده با روح، دنا حسن آقایی، 1383، نشریه ساختمان آبان و آذر
33 33-بررسی طرح ایجاد پیاده راه شهر در خیابان لاله زار، محمدی، محمدباقر؛ (پاییز 1383 )، مجله تازه های ترافیک، شماره 23 ، سال پنجم.
34 34-تسلط سواره، ظلم مضاعف بر پیاده ، فراهانی، پروین؛ آذر 1382، مجله شهرداری ها، ضمیمه شماره 55 ، ویژه نامه شماره 11
35 35توسعه پایدار شهری با تاکید بر حرکت عابر پیاده در آسیا، ملیحه احمدی و فرح حبیب، 1387، فصلنامه علوم و و تکنولوژی محیط زیست، 10(3)
3 36-میدان های پیاده شهری، بینش ساویز،رضا فرشته خو و کورش متین، 1380، فصلنامه معماری و شهرسازی، 62-63
37 37-مقدمه ای بر طراحی پیاده راه ها، حسينيون، سولماز (خرداد 1383، مجله شهرداری ها، شماره 61 ، سال ششم
38 38-مفاهیم و مبانی پیاده راه سازی ، مهدیزاده، جواد؛ 1379، مجله شهرداری ها، شماره 19 ، سال دوم
38 39- مطالعات و طراحی فاز 1 و 2 مسیر ویژه عابر پیاده در خیابان صف (حد ) ؛ مهندسان مشاور نوژان عمران، 1381، حوزه معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران.
40 40-پياده راه و حيات مدني، جليليان، الهام، ( 1387 ) ،ماهنامه دانش نما، شماره 164 ، تهران
41 41-نقش گردشگری در احیای مراکز شهری، سید مهدی معینی 1392،
42 42-بررسی امکان ایجاد مسیرهای پیاده رو و دوچرخه جهت کاهش حجم ترافیک درون شهری در محدوده شهرداری منطقه ١١ تهران، اصغری، محمد و سعید اکبری، شهرداری تهران
43 43-شهرسازی نوین ؛ کاهش وابستگی به اتومبیل در جهت دستیابی به حمل و نقل شهری پایدار، حمید شیر محمدی و سبحان سورتیجی، Computer For Civil Softeare Engineering Group : www.CCSofts.com , www.CompCivil.com
پایان نامه ها:
44 1-امكان سنجي پياده راهسازي محيط پيرامون حرم حضرت معصومه (س) با تاكيد بر ارتقاء امنيت اجتماعي، پورمحمدي، مرضيه، 1389،پايان نامه كارشناسي ارشد شهرسازي، دانشكده هنرو معماري، دانشگاه تربيت مدرس.
45 2-برنامه ريزي در راستاي جداسازي ترافيك سواره و پياده در فضاهاي شهري (مورد مطالعه: بافت مركزي تجريش )، فرزبود، سولماز ( 1384 ) ، پايان نامه كارشناسي ارشد شهرسازي ، دانشكده هنر و معماري، دانشگاه تربيت مدرس
46 3-سنجش اثرات سياست ايجاد محورهاي پياده شهري درارتقا كيفيت محيط شهري (مطالعه موردي : خيابان تربيت تبريز )، صحافنيا، بهاره ، ( 1387 )، پايان نامه كارشناسي ارشد شهرسازي، دانشكده هنر و معماري، دانشگاه تربيت مدرس
47 4-تهیه سند معطوف به حضور پیاده گذرامام زاده یحیی تهران ، ملک ماندانا، 1385،پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه شهید بهشتی
48 5-تأثیر طرحهای پیاد ه محور بر توسعه ی پاید ار شهری با رویکرد بهینه سازی مصرف انرژی، صابر منش، علیرضا ، 1388 ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، د انشگاه آزاد تهران مرکزی.
کتابها:
1 1- تسهیلات پیاده روی ، جلد ا-2-3، دفتر امور فنی و تدوین معیارها، 1376، انتشارات سازمان برنامه و بودجه 48/00/76، با ههمکاری مهندسین مشاور گذر راه
50 2-آئین نامه طراحی راههای شهری،وزارت مسکن و شهرسازی، مسیرهای پیاد ه
51 3- اصول برنامه ریزی (طراحی) تردد عابر پیاده و دوچرخه، هرمان کنف لاخر، ترجمه فریدون قریب، 1381، چاپ انتشارات دانشگاه تهران
52 4- شهرهاي انسان محور ، تيبالدز، فرانسيس ، ( 1385 )،ترجمه حسن علي لقايي و فيروزه جدلي، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.
53 5-ارزیابی پیاده راههای تهران، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، شهرداری تهران، 1390
6-ویژه نامه پیاده راه "شهر -زندگی - زیبایی " ، سازمان زیباسازی شهرداری تهران، زمستان 1390
55 7-پیاده راهها ، خشاریار کاشانی جو،انتشارات آذرخش ، 1389
56 8- شهرهای پیاده مدار ، سید مهدی معینی ، انتشارات آذرخش، 1390
57 9-طراحی پیاده راهای در شهر تهران – با تمرکز بر نیازهای اجتماعی ، مهرداد کریمی و صمد نگین تاجی، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران ، دانش شهر 123، 1391
58 10- برنامه ریزی و طراحی برای پیاد ه ها، بصیری، رضا ، 1388 ، چاپ اول، انتشارات طحان.
خیابان های معاشر پذیرمحل درنگ و ماندن عنوان مقاله ای است که توسط اینجانب در ویژه نامه پیاده راه "شهر -زندگی - زیبایی " در زمستان 1390 توسط سازمان زیباسازی شهرداری تهران منتشر شد. چکیده آن در این پست آمده که علاقمندان می توانند برای مطالعه اصل مقاله به ویژه نامه مورد اشاره مراجعه نمایند
چکیده
انسان موجودی است اجتماعی که از معاشرت با دیگران لذت می برد. مردم برای گفتگو، دیدار و تعاملات اجتماعی با دوستان یا غریبه های آشنا به مکانهایی امن غیر از خانه و محل کار در فضاهای شهری نیازمندند. خیابانها از عمدترین فضاهای عمومی هستند که نبایستی تنها بعنوان " کانالی عبوری" بدان نگریست چرا که از دیر باز خیابانها برای دیدار، مراوده ، گذران اوقات فراغت ، باهم بودن، داد و ستد و همچنین تردد مورد استفاده مردم قرار می گرفته است .
با رشد جمعیت و گسترش شهرها در دنیا، تعاملات اجتماعی بسیاری از مردم بر اثر دوری کار از محل زندگی ، هزینه های جابجایی ، آلودگی هوا، کمی وقت فراغت و گرفتاریهای روزمره دیگر نسبت به گذشته کاهش یافته است بدین جهت بسیاری از شهرها برای افزایش سر زندگی فضاهای شهری ، پویایی اقتصاد شهری و افزایش تعاملات اجتمایی مردم فضاهایی بعنوان "مکانهای سوم" درسیمای برخی خیابانها پدید آوردند که آنها را از دیگر خیابانها متمایز می کند. اینگونه خیابانها علاوه بر سر زنده بودن ، معاشر پذیر ند[1] . از خصوصیات مهم اینگونه خیابانها ، مکانهای امن آن می باشند که دارای سطح دسترسی ایمن، آسان و راحت برای عموم مردم اعم از پیر، جوان، خردسال، فقیر و غنی را فراهم می اورند مکانهایی که افزایش تعاملات اجتماعی در شهرهای بزرگ و شلوغ را برای همگان با کمترین هزینه امکان پذیر کرده است.
هدف این نوشتار آگاهی ازمفاهیم مترتب بر مفهوم خیابان های معاشرت پذیر و ارائه تجربه های شهرهای دیگر در زمینه توسعه قلمرو عمومی و شناخت مولفه های موثر بر مکانهای معاشر پذیر است. بدون شک توسعه این فضاها، نیازمند فرهنگ سازی اجتماعی، وبه موازات آن سیاست گذاری، امنیت سرمایه گذاری و جلب سرمایه می باشد.
کلید واژه ها: خیابان، معاشرپذیر، مکان سوم، فضای عمومی، دسترسی
[1] - Sociability Streets
واژه Placemaking در سالهای اخیر در بسیاری از متون و مقاله های شهرسازی بکار برده می شود. گرچه معادل فارسی آنرا من تاکون ندیده ام، اما می شود به ایجاد ، ساخت و بهبود مکانهای عمومی نظیر خیابان ها، پیاده رو ها، پارک ها، ساختمان ها و دیگر فضاهای عمومی که مورد استفاده همگانی قرار می گیرد، نسبت داد. در چند دهه گذشته شهرهای زیادی در دنیا در پی ایجاد و بهبود این فضاها برآمده و شناسایی این مکانها از طرف مردم و درخواست آنها از مدیریت شهری موضوعی است که بسیاری از سازمانهای غیر انتفاعی نظیر”پروژه برای فضای عمومی"[1] از طریق مردم آنرا دنبال می کنند .
Placemaking به اعتقاد شورای برنامه ریزی متروپولیتن شیکاگو " یک ایده فراگیر و یک ابزار برای بهبود یک محله، شهر و یا منطقه می باشد. این پتانسیل را دارد که به یکی از ایده های تحول این قرن تبدیل شود".
فضا یک مکان ساده نیست. (Placemaking) قانون ایجاد مکان های بزرگ است. مکان های بزرگ با به اشتراک گذاشتن چهار ویژگی امنیت ، دسترسی آسان ، تمیزی و جذابیت و مملو از فعالیت های سرگرم کننده به عنوان مکانی برای جذب مردم بویژه پیادگان که به عنوان یک محرک توسعه اقتصادی عمل می کنند. بشمار می آیند. این مکانها تاثیر زیادی بر افزایش کیفیت زندگی شهروندان داشته و به عنوان یک مکان که حافظه جمعی مردم را بدنبال خود داشته، موجب افتخار جامعه و شهر می باشد.
مفاهیم پشت Placemaking سرچشمه گرفته از متفکرینی نظیر جین جیکوبز و ویلیام وایت در دهه 1960 است که با ارائه ایده های نو در مورد طراحی شهر و و ایجاد مکانهای مهم ارائه شد. چشم اندازها اغلب نقش مهمی را در فرایند طراحی شهری ایفاء می کند این مکانها تنها برای خرید یا حرکت اتومبیل ها نبوده بلکه کار خود را بر اهمیت محله های پر جنب و جوش و دعوت مردم برای حضور در فضاهای عمومی متمرکز نموده اند. ایده معروف مالکیت شهروندان برخیابان ها و "چشمان ناظردر خیابان" جین جیکوبز و تاکید بر عناصر ضروری برای ایجاد زندگی اجتماعی در فضاهای عمومی ویلیام وایت دو نمونه بارز از این طرز تلقی می باشد. بدین ترتیب واژه Placemaking از سال 1970میلادی توسط معماران و برنامه ریزان برای توصیف فرایند ایجاد میدانها، پلازاها، پارکها، خیابانها ، پیاده روها و آبنما که مردم به خصوص پیادگان را جذب میکند و برایشان لذت بخش یا جالب است، بکار می رود. Placemaking را می توان همچنین به منظور بهبود همه فضاهای که شامل مکان های حضور و جمع شدن آنها در جامعه نظیر خیابان ها، پیاده رو ها، پارک ها، ساختمان ها، و دیگر فضاهای عمومی که مورد استفاده همگانی قرار می گیرد، بشمار آورد. فضاهایی که تعامل بیشتری میان مردم برای دعوت و پرورش سالم، اجتماعی، و اقتصادی قابل دوام جوامع بوجود می اورد.
Placemaking سرمایه و دارایی یک جامعه محلی، الهام بخش و بالقوه جهت ایجاد فضاهای عمومی است که سلامت ، شادی و رفاه اقتصادی مردم شهر را تامین می کند. اما Placemaking نه فقط عمل ایجاد یا تثبیت یک فضا است، بلکه فرایندی است که به ایجاد و ترویج حیاتی مقاصد عمومی از مکان هاییکه در آن مردم احساس قوی در جوامع خود و تعهد به ساختن چیزهای بهتر دارند، کمک می کند. بنابراین می توان Placemaking را رویکردی مردم محور ( مشارکتی ) برای برنامه ریزی، طراحی و مدیریت فضاهای عمومی به حساب آورد تا با مشارکت مردم برای کشف نیازها و آرمانهای آنها به یک فضای خاص برنامه ریزی گردد. به عبارت ساده این فرایند شامل نگاه کردن، گوش دادن و پرسش از مردمی است که در جاییکه زندگی ،کار یا تفریح می کنند، می باشد. سپس این اطلاعات مورد استفاده برنامه ریزان و طراحان شهری قرار می گیرد تا برای ایجاد یک چشم انداز مشترک برای آن محل مورد استفاده قرار گیرد. چشم انداز تکامل را در پیاده سازی استراتژی می تواند به سرعت، شروع و با پیشرفت در مقیاس کوچک انجام شود و بلافاصله می تواند منافع آنرا به فضاهای عمومی و افرادی که از آنها استفاده می کنند، توسعه یابد.
اکثر دانشکده های شهرسازی در ایران در درون دانشکده های معماری یا در کنار آن شکل گرفته اند و دارای دو گرایش برنامه ریزی شهری[1] و طراحی شهری [2] می باشند که اخیرا در برخی دانشگاه ها نیز گرایش مدیریت شهری [3] نیز به ایندو افزوده شده است. در حالیکه در کشورهای انگلیس زبان آنچه نزدیک به رشته شهرسازی است در قالب گرایش های مختلف نظیر معماری ( (Architecture ، برنامه ریزی شهری (Urban Planning) ، طراحی شهری (Urban Design ) ، طراحی منظرLand Scape) ، مطالعات شهری (Urban Studies) ، جغرافیا (Geography) و حتی مطالعات توسعه پایدار (Sustainable Development studies) تدریس می شوند.
شهرسازی یک فعالیت متکثر و چند دسیپلینی متشکل از برنامه ریزان شهری، نقشه برداران، جامعه شناسان، مهندسین عمران ، جمعیت شناسان، مهندسین محیط زیست و زلزله ، اقتصادانان شهری و .. می باشد. معادلی برای لغت "شهرسازی" در زبان انگلیسی وجود ندارد. در ادبیات مرتبط تنها جاییکه عبارت سیتی بیلدینگ ( City Building )به معنای " شهرسازی " در انگلیسی بکار رفته درمقاله شهر اسلامی ژانت ابولقود جغرافیادان، جامعه شناس و متخصص برجسته مسایل شهری است که مترجم خوب و فهیم آقای دکتر جلال تبریزی [4] در ترجمه "کتاب مکان و حس لامکانی" [5] به توصیه مرحوم آقای مصطفی مومنی بدلیل اینکه این عبارت را فعالیتی متکثر و منبعث از فرهنگ بومی ایجاد ساخت شهرها بکار برده شده است، به معنای "شهرسازی" ترجمه کرده اند. وی همچنین نقل می کند که فینستین (1994) نیز با دیدی انتقادی عبارت "شهرسازان" (City Builders) را بکار برده که منظور وی از شهرسازان عامرانی هستند که در تولید شهر سرمایه داری نقشی کلیدی ایفا می کنند که در بسیاری موارد با برنامه ریزان ، همانطور که ادوارد رلف آنها را در همین کتاب به این نام خوانده در این مسیر همدست هستند.[6]
واژه ی ( ( urban انگلیسی و (urbain) در فرانسه، از ریشه ی (urbanus ) لاتین یعنی "شهری" یا "متعلق به شهر" می آید. واژه ی (urban) از قرن چهاردهم ابداع و عملاً از قرن شانزدهم در زبان های اروپایی رایج می شود. برخی واژه اربانیزم [7] را که در زبان فرانسه به معنای "شهر گرایی" یا " شهر شناسی" است و منظور از آن عمدتاً "علم معماری کاربردی برای ساخت شهرهاست" و اولین بار توسط لوئیس ویرٍ بکار برده شده است، بنوعی معادل شهرسازی بکار می برند. همچنین "واژه ی urbanite) ) در زبان فرانسه به معنی " علم شناخت و تحلیل مسایل شهری" به ویژه از دیدگاه مدیریتی و حکومت و برنامه ریزی شهری بوده و از پیشینه ای طولانی تر برخوردار است. واژه ی (urbanist) که به "شهرساز" نیز ترجمه شده است از آن گرفته شده است"[8]. همچنین باید توجه داشت که کلمه اربانیزشین یا اربانیزاسیون [9] را که در زبان انگلیسی و فرانسه ( با تلفظ متفاوت) نیز به معنی "شهرنشینی " است به فرایند وسیع و همه جانبه موضوع های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و قومی "اسکان در شهر" اشاره دارد و نه به یک گرایش و رشته ش خاص دانشگاهی، بجای "شهرسازی" بکار می برند. گرچه بنظر می رسد این واژه به مفهوم شهرسازی بیشتر نزدیک باشد اما با این وجود لازم است تا واژه شهرسازی در ایران باز تعریف شده و به جنبه های غیر کالبدی آن نظیر مسایل انسانی، اجتماعی و فرهنگی توجه شود. همچنین از پیشوندهای غیر علمی نظیر "مهندسی شهرسازی" نیز جلوگیری بعمل آید، چرا که امروزه بسیاری از دانشجویان رشته شهرسازی در ایران و جهان با گرایش های مختلف بعد از لیسانس غیر مهندسی امکان تحصیل در رشته شهرسازی در مقاطع ارشد و دکتری را پیدا کرده اند و نمی توان این رشته را یکی از شاخه های مهندسی به حساب آورد.
گرچه مطالعات انجام شده نشان دهنده آن است که نواحی پر تراکم شهری با کاربری های مختلط بیشتر پیاده مدار )پیاده پذیر) بوده و بدلیل دسترسی ارزان و آسان برای افراد کم در آمد دارای مزیت می باشند، چرا که آنها ناچار نیستند قسمتی از درآمد شان ناچیزشان را برای مالکیت اتومبیل شخصی هزینه کنند. اما متاسفانه امروزه بار حاشیه نشینی ، الگوی توسعه پراکندگی شهری [1] و الگوهای کاربری زمین وابسته به اتومبیل، وزن سنگینی را بر افراد کم درآمد با منابع مالی محدود که امکان سکونت در نواحی شهری را ندارند و در سکونت گاههای حاشیه ای زندگی می کنند، بر بسیاری از ساکنین شهرها ی دنیا از جمله شهرهای آمریکای شمالی تحمیل نموده است.
مالکیت اتومبیل بغیراز هزینه خرید، مستلزم هزینه های دیگری از جمله نگهداری، تعمیرات، بیمه ، هزینه پارگینگ و سوخت بوده که گاهی نزدیک به نیمی از در آمد یک خانواده کم در آمد شهری را در بر می گیرد. در آمد روزانه یک کارگر ساده حتا کفاف هزینه پر نمودن یک باک اتومبیل را با بهای کنونی بنزین درغرب را نخواهد داد ( در حال حاضر قیمت یک لیتر بنزین در اکثر شهرهای دنیا بالای یک دلار است ). لذا به حاشیه راندن ساکنین فقیر به اطراف شهرها می تواند به عنوان ظلم مضاعف در مورد گروه های فرودست و کم درآمد شهری تلقی شود، چرا که نه تنها آنها را از امکانات و تاسیسات شهری محروم می سازد، بلکه در فقدان یک سیستم حمل و نقل عمومی کارا ، ساکنین حاشیه شهرها به خاطر دوری راه و پراکندگی سکونت گاهها، مجبور به تملک وسیله نقلیه شخصی می گردند.
تنها راه کاهش سرعت توسعه افقی در شهرها به اعتقاد بسیاری از کارشناسان شهری، پناه بردن به توسعه عمودی در نواحی که دارای استعداد و زیر ساخت آماده شهری بوده، می باشد. ساخت مسکن در اطراف و نزدیک ایستگاه های حمل ونقل عمومی ضمن اینکه به تقاضای بازار مسکن شهری پاسخ می دهد به توسعه نواحی پیاده مدار و کاهش آلودگی هوای شهرها نیز کمک شایانی می کند. گرچه برخی از صاحبان املاک نواحی شهری به دنبال محدود کردن توسعه و مسکن اضافی در محله خود هستند، اما با اجرای سیاست متراکم سازی می توان از رانده شدن افراد کم درآمد از مراکز شهرها و گسترش سکونت گاه های پراکنده شهری جلوگیری کرد. با این حال هنوز هم عده ای زندگی در خانه های ویلایی و در زمین های بزرگ در حاشیه شهرها را بدلیل راحتی و تحرک بیشتر با اتومبیل به زندگی آپارتمان نشینی در شهرها ترجیح می دهند، اما سیاست های استفاده کارآمد از زمین و الگوهای حمل و نقل شهرسازی جدید بر اساس وابستگی حداکثری به اتومبیل شخصی و استفاده از الگوی زمین پراکنده در قرن پیش، جای خود را به الویت دادن به پیاده، استفاده از دوچرخه و حمل و نقل عمومی داده است. شهرهای زیادی امروزه با اجرای پروژه های ساخت مسکن اجتماعی برای افراد کم در آمد و محروم از محل درآمد های عمومی شهر و کمک های دولت، پذیرای اقشار مختلف با سطح درآمد های گوناگون بوده و از رانده شدن آنها به اطراف شهرها و توسعه پراکنده شهری در جهت توسعه پایدار و حفظ زمینهای کشاورزی جلوگیری می نمایند. بدون شک اعمال اینگونه سیاست ها، توسعه پایدارتر شهری را به همراه می آورد.[2]
در همین ارتباط به این لینک مراجعه شود.
 |
BLOGFA.COM |
|